Τι είναι μια εποχή παγετώνων; Πρέπει να διαρκεί ένα ορισμένο χρονικό διάστημα για να καταλογισθεί ως τέτοια, σε τι πρέπει να διαφοροποιείται από τις άλλες εποχές και πόσες έχουν συμβεί στην Γη;
Όπως συμβαίνει και για πολλά άλλα φυσικά φαινόμενα, ο ακριβής ορισμός της εποχής των παγετώνων δεν είναι απλός. Οι επεκτάσεις των πάγων σημειώνονται κατά τη διάρκεια παρατεταμένων περιόδων μιας σχετικά πιο ψυχρής Γης. Ένας ορισμός πρέπει συνεπώς να περιλαμβάνει την προϋπόθεση ότι η Γη είναι αρκετά ψυχρή για μόνιμο σχηματισμό πάγου σε κάποιες περιοχές της. Ένα δεύτερο μέρος του ορισμού της εποχής των παγετώνων είναι το τελικό αποτέλεσμα της παρατεταμένης ψύξης. Οι εποχές των παγετώνων οδηγούν στην ανάπτυξη ηπειρωτικών καλυμμάτων πάγου στο βόρειο και νότιο ημισφαίριο και στην ανάπτυξη παγετώνων σε ορεινά μέρη του κόσμου, όπως τα Ιμαλάια, τις Άλπεις, τις Νότιες Άλπεις και τις Άνδεις. Ένα τρίτο μέρος του ορισμού περιλαμβάνει τον χρόνο. Για να καταγραφεί μια εποχή των παγετώνων ως κάτι σημαντικό, πρέπει να διαρκέσει για γεωλογικά ικανό χρονικό διάστημα. Εάν συγκεντρώσουμε όλους αυτούς τους παράγοντες, τότε εμφανίζεται μια εποχή παγετώνων σε περιόδους παρατεταμένων χαμηλών θερμοκρασιών, με αποτέλεσμα σημαντικές ηπειρωτικές εκτάσεις να καλύπτονται από πάγο για εκατομμύρια έως δεκάδες ή και εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια.
Οι εποχές των παγετώνων δεν είναι ομοιόμορφα ψυχρές. Μπορεί να υπάρχουν ψυχρότερες και θερμότερες περίοδοι κατά τη συνολική περίοδο μιας εποχής των παγετώνων. Οι ψυχρότερες περίοδοι οδηγούν σε πιο εκτεταμένα καλύμματα ηπειρωτικών πάγων, παγετώνων στης κοιλάδες και θαλάσσιου πάγου, ενώ οι θερμότερες περίοδοι οδηγούν σε μείωση των περιοχών πάγου. Οι ψυχρές περίοδοι της εποχής των παγετώνων στη Γη ονομάζονται "παγετώδεις επεισόδια", ενώ οι θερμότερες περίοδοι της εποχής των παγετώνων είναι γνωστές ως "μεσοπαγετώδεις ή μεταξύ των επεισοδίων". Μια εποχή των παγετώνων τελειώνει όταν η Γη θερμαίνεται αρκετά ώστε ο πάγος να υποχωρήσει ή να εξαφανιστεί εντελώς.
Οι περιοχές στις παρυφές των εκτεταμένων καλυμμάτων πάγου και των ορεινών παγετώνων βιώνουν μια ψύξη σε σημείο που διατηρείται ένα σταθερά ψυχρό περιβάλλον. Συνήθως, το έδαφος είναι παγωμένο για μεγάλο μέρος του έτους, οι περίοδοι ανάπτυξης των φυτών είναι σύντομες και επιβιώνουν μόνο τα πιο σκληρά είδη χλωρίδας και πανίδας. Η ρωσική τούνδρα είναι ένα σημερινό παράδειγμα αυτού του περιβάλλοντος. Αυτά τα βιοσυστήματα καταλαμβάνουν περιοχές μεταξύ σχετικά θερμότερων περιοχών χωρίς πάγο και μόνιμων παγωμένων περιοχών. Οι εποχές των παγετώνων αλλάζουν τις κλιματικές ζώνες της Γης. Οι εύκρατες και τροπικές ζώνες περιορίζονται στα μικρότερα γεωγραφικά πλάτη πλησιέστερα στον ισημερινό.
Ένα ερώτημα που προκύπτει από τον ορισμό της εποχής των παγετώνων είναι το πόσο ψυχρή πρέπει να γίνει η Γη για να δημιουργηθεί μία; Η μέση παγκόσμια θερμοκρασία της Γης σήμερα είναι περίπου 16℃. Η ανάλυση δεδομένων θερμοκρασίας (π.χ. από τη ανάλυση συνθέσεων ισοτόπων ιζημάτων βαθέων ωκεανών) τα τελευταία 500 εκατομμύρια χρόνια της ιστορίας της Γης δείχνει ότι οι μέσες παγκόσμιες θερμοκρασίες κυμαίνονταν μεταξύ -10℃ και +30℃. Κατά τη διάρκεια του αιχμής του πιο πρόσφατου παγετώδη επισοδείου (πριν από 23.000 έως 11.000 χρόνια), η μέση παγκόσμια θερμοκρασία ήταν περίπου 8℃, με τις πολικές περιοχές να αντιμετωπίζουν μέσες θερμοκρασίες -2℃. Περίοδοι χωρίς πάγο τα τελευταία 500 εκατομμύρια χρόνια αντιστοιχούν σε μέσες παγκόσμιες θερμοκρασίες άνω των 20℃. Σήμερα, υπάρχουν καλύμματα πάγων σε ηπειρωτικές εκτάσεις των δύο ημισφαιρίων, παγετώνες στις ψηλότερες οροσειρές και η θερμοκρασία είναι αρκετά χαμηλότερη από τις μέγιστες που έχει αντιμετωπίσει ο πλανήτης, ζούμε λοιπόν σε μια «μεσοπαγετώδη» περίοδο. Δεν υπάρχει ελάχιστη χρονική διάρκεια για να ορισθεί μια εποχή παγετώνων. Ορισμένες ψυχρότερες περίοδοι σε ιστορικούς χρόνους ονομάζονται μικρές εποχές παγετώνων, όπως αυτή μεταξύ του 13ου και του 18ου αιώνα. Αυτή η περίοδος χαρακτηρίστηκε από μεγαλύτερους και ψυχρότερους χειμώνες και μικρότερα, πιο δροσερά καλοκαίρια. Τα ποτάμια πάγωναν τακτικά το χειμώνα στη δυτική Ευρώπη. Το εκπληκτικό έργο τέχνης του Ολλανδού ζωγράφου Χέντρικ Αβερκάμπ (1585–1634 μ.Χ.) με ανθρώπους να κάνουν πατινάζ επάνω στα παγωμένα ποτάμια (κάτι που σήμερα δεν είναι δυνατόν), τεκμηριώνει πτυχές αυτής της περιόδου.
Οι γεωλόγοι συμφωνούν ότι η Γη έχει περάσει από έξι μεγάλες παγκόσμιες εποχές παγετώνων. Η παλαιότερη εποχή των παγετώνων συνέβη πριν από περίπου 2.900-2.780 εκατομμύρια χρόνια. Η πιο πρόσφατη εποχή των παγετώνων είναι αυτή που βιώνουμε σήμερα, η ύστερη Καϊνοζωική-Τεταρτογενής Εποχή των Παγετώνων, η οποία ξεκίνησε πριν από περίπου 34 εκατομμύρια χρόνια με τον παγετώνα της Ανταρκτικής. Μεταξύ αυτών των δύο περιόδων της εποχής των παγετώνων, άλλες εποχές συνέβησαν πριν από 2.400–2.100, 715–550, 450–420 και 360–260 εκατομμύρια χρόνια. Αυτές οι έξι μεγάλες εποχές πάγου διήρκεσαν από 30 έως και 300 εκατομμύρια χρόνια.
Οι εποχές των πάγων ποικίλλουν ως προς το χρόνο, την έκταση και τις ακραίες θερμοκρασίες. Η πιο εκτεταμένη εποχή των παγετώνων ήταν η περίοδος που αναφέρεται ως «Γη - Χιονόμπαλα», όταν οι γεωλόγοι πιστεύουν ότι ο πάγος έφτασε μέχρι τον ισημερινό, περίπου 700 εκατομμύρια χρόνια πριν. Σε άλλες εποχές κατά τις εποχές των παγετώνων (όπως σήμερα), ο πάγος περιορίζεται κυρίως σε πολικές περιοχές και υψηλότερες ορεινές περιοχές. Αλλά στη μεγαλύτερη έκτασή της, η παρούσα παγετώδης περίοδος παρήγαγε παγοκαλύμματα μέχρι τις νότιες Μεγάλες Λίμνες των ΗΠΑ και τον ποταμό Τάμεση στο Ηνωμένο Βασίλειο. Οι παγετώνες των οροσειρών είχαν επίσης πολύ μεγαλύτερο μέγεθος και το επίπεδο της θάλασσας ήταν περίπου 120 μέτρα χαμηλότερα από το σημερινό.
Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που προκαλούν τις εποχές των παγετώνων. Οι κυριότεροι περιλαμβάνουν παραλλαγές στην τροχιά της Γης, γνωστές ως κύκλοι Milankovitch, μειώσεις των εκπομπών ηλιακής ενέργειας, χαμηλότερες συγκεντρώσεις αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα, διακυμάνσεις στα ωκεάνια ρεύματα, τεκτονική δραστηριότητα, ηπειρωτικές διαμορφώσεις, περιόδους δημιουργίας οροσειρών, παγκόσμια ηφαιστειακή δραστηριότητα αλλά και πτώση μετεωριτών.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Θαλάσσια παγοκαλύμματα στον Βόρειο Αρκτικό Ωκεανό. Credit: Mike Beauregard. (CC BY 2.0).
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Αν και λίγο αυξημένη σε σχέση με παλαιότερους υπολογισμούς,η πιθανότητα να χτυπήσει ο αστεροειδής Bennu την Γη παραμένει μικρή.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου